«ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ ΣΤΟ ΑΙΓΑΙΟ – ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ», το νέο βιβλίο του αντιστρατήγου ε,α. ΑΘ.ΝΙΚΟΛΟΔΗΜΟΥ

Αναφέρω ενδεικτικά: Μέραρχος της ΑΣΔΕΝ (Ανώτατης Στρατιωτικής Διοίκησης Εσωτερικού και Νήσων) με έδρα τη Ρόδο, διευθυντής της Σχολής Εθνικής Άμυνας, υπαρχηγός του ΓΕΣ και αρχηγός της Εθνικής Φρουράς Κύπρου. Κατά το διάστημα της κρίσης των Ιμίων είχε τον βαθμό του ταξιάρχου και την ιδιότητα του διοικητή της 80ης AΔTΕΑ (Ανώτατης Διοίκησης Τμημάτων Εθνοφυλακής-Αστυνομίας) με έδρα την Κω.

Στην περιοχή ευθύνης της συγκεκριμένης ΑΔΤΕΑ βρίσκονται και οι δύο νησίδες των Ιμίων. Ως εκ τούτου το βιβλίο του τότε διοικητή της υπεύθυνης για την άμυνα αυτών των νησίδων παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όχι μόνο για τους στρατιωτικούς αλλά και για τους πολίτες, που ενδιαφέρονται να πληροφορηθούν λεπτομέρειες για τα δραματικά γεγονότα της γνωστής ομώνυμης κρίσης, που κορυφώθηκε κατά τη νύχτα της 30ης προς την 31η Ιανουαρίου του 1996.

Τα στοιχεία που περιλαμβάνονται στο 160 σελίδων βιβλίο απορρέουν από την προσωπική γνώση του συγγραφέα, λόγω της ιδιότητάς του κατά την περίοδο της κρίσης, και είναι ασφαλώς πολύτιμα για την αξιολόγηση των γεγονότων και ειδικά των πεπραγμένων της ελληνικής πλευράς εκείνη τη νύχτα.

Ας θυμηθούμε ότι η δραματική εκείνη νύχτα σημαδεύτηκε από τη μετατροπή των ελληνικών Ιμίων σε νησίδες γκρίζας ζώνης, αλλά και την πτώση, λόγω κακοκαιρίας, ενός ελληνικού στρατιωτικού ελικοπτέρου, κατά την οποία έχασαν τη ζωή τους οι επιβαίνοντες σ’ αυτό αξιωματικοί του Πολεμικού Ναυτικού Χριστόδουλος Καραθανάσης. Παναγιώτης Βλαχάκος και Έκτορας Γιαλοψός.

Όπως αναφέρει στο βιβλίο του ο συγγραφέας, πρόθεσή του, όταν αποφάσισε να γράψει το συγκεκριμένο βιβλίο, δεν ήταν ο εκ των υστέρων καταλογισμός ευθυνών για σφάλματα, που οδήγησαν με τη μεσολάβηση του αμερικανικού παράγοντα στον γνωστό επώδυνο για την Ελλάδα συμβιβασμό. Πρόθεσή του ήταν η παρουσίαση συμπληρωματικών πληροφοριών σχετικά με τα γεγονότα της τραγικής εκείνης νύχτας και η παράθεση κάποιων αναλύσεων με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της κρίσης και την εξαγωγή συμπερασμάτων στρατιωτικά και πολιτικά χρήσιμων για το μέλλον.

Δική μου πρόθεση δεν είναι να αναφερθώ αναλυτικά στο περιεχόμενο του εξαιρετικά ενδιαφέροντος και κατατοπιστικού αυτού βιβλίου, αλλά, τελείως ενδεικτικά, σε ορισμένα σημεία του, που μου προξένησαν ιδιαίτερη εντύπωση:

Μόνο η περιοχή ευθύνης της μονάδας της Κω (επιπέδου ταξιαρχίας, η οποία συγκροτείται από 3.000 περίπου άντρες) περιλαμβάνει 11 νησιά των βορείων Δωδεκανήσων( Κως, Νίσυρος, Αστυπάλαια, Ψέριμος, Κάλυμνος, Τένεδος, Λέρος, Πάτμος, Λειψοί, Αρκοί και Αγαθονήσι), 8 μικρονήσια που κατοικούνται από ελάχιστους κατοίκους, 45 συγκροτήματα ακατοίκητων μικρονησίδων με 67 συνολικά μικρονησίδες, στις οποίες περιλαμβάνονται και οι δύο των Ιμίων. Λαμβάνοντας υπόψη τον αριθμό και μόνων αυτών των νησιών (και κάποιων δεκάδων βραχονησίδων) αντιλαμβάνεται κανείς τις δυσκολίες της αμυντικής θωράκισης τους έναντι των αρπακτικών βλέψεων της γειτονικής Τουρκίας.

      2) Τα νησιά μας δεν προστατεύονται μόνο από άνδρες του ελληνικού στρατού, αλλά και από τους κατοίκους τους.

Σε περίπτωση κάποιας επίθεσης σ’ αυτά, ο εχθρός δεν θα αντιμετωπίσει μόνο τις μονάδες του ελληνικού στρατού, το πολεμικό μας ναυτικό και την αεροπορία, αλλά και τους επιστρατεύσιμους εφέδρους κάθε νησιού και τους εθνοφύλακες (δηλαδή στρατιωτικά εκπαιδευμένους νησιώτες), οι οποίοι, αν παραστεί ανάγκη, είναι έτοιμοι να πολεμήσουν για την πατρίδα τους.

      3) Η άρτια προετοιμασίας και η άψογη εφαρμογή του αμυντικού σχεδίου σε τοπικό επίπεδο από την υπεύθυνη ΑΔΤΕΑ.

Πριν από λίγα χρόνια, σερφάροντας στο διαδίκτυο, είχα διαβάσει μια εκτεταμένη γραπτή παρουσίαση των γεγονότων της κρίσης των Ιμίων, ενός δωδεκανήσιου δημοσιογράφου και υπεύθυνου ραδιοφωνικού σταθμού της Κω ή της Καλύμνου. Ένα μεγάλο τμήμα του κειμένου του αναφερόταν με κολακευτικά σχόλια στον τότε ταξίαρχο-διοικητή της 80ης AΔTΕΑ Αθανάσιο Νικολοδήμο και στην προσφορά του ίδιου και της μονάδας του στην προετοιμασία και την εφαρμογή του σχεδίου για το ενδεχόμενο τουρκικής επίθεσης.

Μια αμυδρή ιδέα μπορεί να σχηματίσει ο αναγνώστης για την προετοιμασία της ΑΔΤΕΑ για το ενδεχόμενο αυτό από μια πολύ σύντομη αναφορά του Αθ. Νικολοδήμου στο βιβλίο του. Συγκεκριμένα, από το μεσημέρι της 30ης Ιανουαρίου και με πρωτοβουλία του διοικητή, που εγκρίθηκε αμέσως από τη στρατιωτική ηγεσία, όλες οι τακτικές δυνάμεις της ΑΔΤΕΑ βρίσκονταν «στις προβλεπόμενες θέσεις μάχης» (σελ. 72-73) και από της 11.15 ώρας της κρίσιμης νύχτας, που εκδόθηκε η διαταγή της τοπικής επιστράτευσης εφέδρων και εθνοφυλάκων, παρά τις δυσμενέστατες καιρικές συνθήκες, οι επίστρατοι είχαν ειδοποιηθεί και το σύνολο των μονάδων τους βρίσκονταν στις προκαθορισμένες θέσεις άμυνας σε λιγότερο από τρεις ώρες (σελ. 79).

Η σχεδόν τηλεγραφική αναφορά του συγγραφέα στο πολύ σημαντικό αυτό γεγονός εξηγείται από τη μετριοφροσύνη του και γενικά από τον χαρακτήρα του, για τον οποίο θα αφιερώσω λίγες γραμμές στη συνέχεια.

      4) Η βασική αιτία του άδοξου για την ελληνική πλευρά τέλους της κρίσης.

Το ότι τη νύχτα εκείνη δεν ξέσπασε πόλεμος είναι κατ’ αρχήν θετικό. Ωστόσο, πιθανότατα ο πόλεμος να είχε και πάλι αποφευχθεί χωρίς το «γκριζάρισμα» των νησίδων, την πτώση του ελικοπτέρου και την απώλεια των τριών αξιωματικών του Π.Ν., αν από το πεντάγωνο δεν είχε αλλάξει την τελευταία στιγμή το αρχικό σχέδιο που υπήρχε για τη φύλαξη των Ιμίων.

Πιθανή επίθεση από ελληνικής πλευράς για ανακατάληψη της νησίδας θα σήμαινε πόλεμο, με ό,τι αυτό συνεπαγόταν και για τις δυο εμπόλεμες πλευρές. Τελικά με την επέμβαση των Αμερικανών στις 6.10 το πρωί τα 31ης Ιανουαρίου επήλθε «συμφωνία τερματισμού της κρίσεως, απεμπλοκής, απαγκιστρώσεως και αποχωρήσεως των δυνάμεων γνωστή ως «No ships, no troops, no flags”(όχι πλοία, όχι στρατιώτες, όχι σημαίες».

* * *

Το βιβλίο «Καταιγίδα στο Αιγαίο» του Αθαν. Νικολοδήμου περιλαμβάνει βιβλιογραφία, χάρτες της περιοχής, εικόνες και φωτογραφίες έγγραφων και χειρόγραφων διαταγών και σημειώσεων κι έναν πίνακα με τίτλο «συντμήσεις», με επεξηγήσεις των στρατιωτικών ακρωνυμίων, που χρησιμοποιούνται στις σελίδες του. Όπως έχω ήδη πληροφορηθεί, τα αντίτυπα της πρώτης έκδοσης έχουν μάλλον εξαντληθεί, αλλά ελπίζω και εύχομαι να υπάρξει για τους ενδιαφερόμενους αναγνώστες και μια δεύτερη έκδοση.

Με τον συγγραφέα του συγκεκριμένου βιβλίου, αλλά και ενός ακόμα μνημειώδους έργου 500 περίπου σελίδων μεγάλου σχήματος με τίτλο «Μέρες πολέμου 1902- 1922» (Λευκωσία 2005), με συνδέει στενή φιλία 40 και πλέον χρόνων, από το 1980 που εκείνος υπηρετούσε ως ταγματάρχης σε μονάδα του Έβρου και εγώ ως καθηγητής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Αλεξανδρούπολης.

Θα πρόσθετα μάλιστα ότι η πορεία του και ο χαρακτήρας του τον κατέστησαν ίνδαλμα των συγχωριανών του, τους οποίους ως απόστρατος υπηρετεί τα τελευταία χρόνια με την ιδιότητα του προέδρου του πολιτιστικού συλλόγου Γαρδικιωτών και του υπευθύνου της έκδοσης μιας πολύ αξιόλογης εφημερίδας του ίδιου συλλόγου.

Κατά τη γνώμη μου το βιβλίο του «Καταιγίδα στο Αιγαίο» για την κρίση των Ιμίων, όπως και το προαναφερθέν πολυσέλιδο σύγγραμμά του για την εμπόλεμη εικοσαετή περίοδο που έζησαν οι Έλληνες στην αυγή του προηγούμενου αιώνα, αποτελούν μια πολύτιμη προσωπική του συνεισφορά στη νεότερη και πλέον πρόσφατη Ιστορία της χώρας μας. Για την προσφορά του αυτή τον συγχαίρω και γραπτά και του εύχομαι υγεία, μακροημέρευση και απρόσκοπτη συνέχιση της δράσης του σε οποιονδήποτε τομέα της επιλογής του.

Στυλίδα 15/5/2023

Θάνος Μπλούνας, συνταξιούχος,
τ. πάρεδρος του Παιδαγ. Ινστιτούτου